Izan ez ziren hiriak, diziplina arteko arte-ekitaldiak edo adimen artifiziala, Mugak/ 2025erako hautatutako proposamenen artean
1970 Urtarrila 1
? Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalak, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza eta Hiri Agenda Sailaren ekimenak, erakusketa, tailer eta bisiten programa zabalduko du Euskadiko hiru lurraldeetan.
? Epaimahaiak sei herrialdetatik iritsitako proposamenen artean aukeratu du: Alemania, Estatu Batuak, Espainia, Holanda, Mexiko eta Pakistan.
? Mugak/ Bienalaren bosgarren edizioa urrian eta azaroan ospatuko da, eta laster irekiko da ekitaldi paraleloen hirugarren eta azken deialdia, Off Mugak/.
Mugak/ Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalak, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda Sailaren ekimenak, bosgarren edizioko programazioa osatuko duten jarduerak hautatu ditu dagoeneko. Open Mugak/ deialdiaren bidez izan da, programa tematikoak, hitzaldiak, bisitak, erakusketak eta kultura-adierazpen ireki eta doakoak bultzatzea helburu izan duenak, ‘Gazteluak airean, edo nola eraiki gaur egungo utopia’ edizio honetako goiburuaren barruan. Lehen aldiz, deialdi hau estatuko eta nazioarteko edozein erakunde eta/edo pertsona fisikori zuzenduta egon da, eta ez soilik Euskal Autonomia Erkidegokoei.
Horrela, sei herrialde ezberdinetatik jaso dira proposamenak: Alemania, Estatu Batuak, Espainia, Holanda, Mexiko eta Pakistan. Estatu mailan, Arabatik, Bizkaitik eta Gipuzkoatik ez ezik, beste zazpi probintziatatik ere etorri dira proposamenak: A Coruña, Bartzelona, Madril, Nafarroa, Sevilla, Valentzia eta Valladolid.
Mugak/ Bienalaren bosgarren edizio honetako programa osatzeko hautatutakoak urritik azarora bitartean garatuko dira Bilbon, Donostian, Hernanin eta Gasteizen. Proposamenak hiri bakoitzeko hainbat tokitan egingo dira, besteak beste, hiru arkitektura iragankorretan: 'Levedad y denuncia: el bordado como utopía en femenino' (Alderdi Eder, Donostia), ‘Etxenoi’ (Emakumeen plaza, Bilbo), eta 'Utopía: prohibido el paso' (Andre Maria Zuriaren plaza, Gasteiz).
Kalitatezko eta mota askotariko proposamenak
Aukeratutako lehen proiektuak, Santos Bregaña artista eta irakaslearenak, Donostian egin ez diren hainbat proiektu utopiko erakusten ditu, hala nola Kontxako badia industria-portu bihurtzea edo Urgull mendia adinekoentzako egoitza bihurtzea. Guztiak 1813an hiria suntsitu ondoren jaio ziren, eta horrek bere garairako proiektu erradikalak asmatzea eragin zuen. ‘Ucronías de San Sebastián’ proposamenak utopia horiek berreskuratu eta hiriko autobus markesinetan erakutsiko ditu, Harkaitz Cano idazlearen literatura epistolarreko ariketa batekin batera: idazleak postalak idatziko ditu ukronia bezala, eraiki ez ziren leku horietatik. "Proiektuak benetakoak dira, asmatu egin zirelako, baina ez ziren eraiki, eta, eraiki izan balira, ezagutzen dugun Donostia ez litzateke berdina izango. Proposamen honek duela bi mendeko ondare arkitektonikoa berreskuratzen du, eta publiko orokorrari diziplina anitzeko izaerarekin erakustea du helburu", azaldu du epaimahaiak. Bisitekin, mahai-inguruekin eta tailerrekin osatuko da.
Hurrengo proiektua, ‘Architecture without building’, Maushaus ideia laborategitik dator, No Man's Land elkartearekin lankidetzan. Yona Friedmanen obra eta pentsamendua ardatz hartuta Euskadiko hiru hiriburuetan zehar ibiliko den eraikuntza tailerra da. "Arkitekto erradikal eta ameslari honen ondarea erabiltzen du, eta bere pentsamendua eta filosofia espazio publikoan hiru tailerretan eraikiko diren hiru instalazioren bidez helarazten ditu, hiru arkitektura iragankorrei gehituko zaizkienak", azaldu du epaimahaiak. Horretarako, tokiko artistak gonbidatuko dira esku hartzera, eta formatu osagarriak planteatzen dira, hala nola elkarrizketa, hitzaldia edo eztabaida parte-hartzailea publiko orokorrarekin, elkartruke kolektiboari begira, No Man's Land-eko kideekin batera.
Euskadiko hiru hiriburuetan ez ezik, Mugak/ Bienalak bere programa Chillida Lekura (Hernani) eramango du berriro, ‘Interespcies’ proposamenarekin. Museoa bera sustatzaile dela eta Victoria Collar, Jon Garbizu eta Gonzalo Peña arkitektoek komisariatuta eta koordinatuta, gizakia planetan bizi diren gainerako espezieekin nola erlazionatzen den eta Antropozenoak gainerako izaki bizidunengan nola eragiten duen hausnartzen du proiektuak. Haiekin beste filosofia batetik bizitzea proposatzen du, horrelako ekitaldietako ohiko kanonak hausten dituzten estimulu sentsorialen, tailerren eta solasaldien bidez, aktoreen aldeaniztasunaren aldeko apustua eginez eta arkitektura, paisajismoa eta artea integratuz. Programa honek hiru jarduera izango ditu: tailer bat, performance bat eta eztabaida bat nazioarteko hizlariekin.
‘Utopías en lo cotidiano: exploración urbana de la hospitalidad de Vitoria-Gasteiz’ Nafarroako Unibertsitateko Arkitektura Eskolako lau irakasleren proposamena da: Esperanza Marrodán, Javier Antón, Conrado Capilla eta Asier Santas. Hiru bloketan banatutako tailer baten bidez, utopia itxaropenerako eta elkartasunerako gune gisa lantzen da. "Proiektuak gaur egungo hiri-konplexutasunean ezkutatzen diren eguneroko utopia-ezaugarri horiek aurkitu nahi ditu. Ibiltzearen estrategiaren bidez, proiektuak hiria dokumentatzeaz gain, aldaketa positiboa eragin nahi du ingurunearen pertzepzioan eta herritarrekin duen harremanean", azaldu du talde sustatzaileak. Francesco Careri ospetsua, Roma Tre Unibertsitateko irakaslea eta mundu osoan zehar zabaldutako hainbat libururen egilea, gonbidatu bezala du taldeak.
‘We make cities’ proposamena Sevillako Lugadero estudioaren eskutik dator. "Think tank" honek, Euskadiko hiru hiriburuetan zehar ibiliko denak, tailerrak proposatzen ditu herritarrekin, adimen artifizialaren bidez etorkizuneko hiriak modu parte-hartzailean hurbiltzeko. Hiri bakoitzean, zati teoriko bat egongo da, nazioarteko eta tokiko hirigileren parte-hartzearekin, espekulazio-jardunetik hirien etorkizunari buruz hitz egingo dutenak. Ondoren, alderdi praktikoa irudiak sortzea izango da, adimen artifizialaren bidez irudikari espekulatibo utopiko bat emaitza gisa lortu arren. "Utopiarekin jolastea proposatzen du etorkizuneko hiria eraikitzeko, utopia erabiltzeak hiri hobeak pentsatzen lagun diezaguke", azaldu du epaimahaiak. Emaitza piktorikoa jendaurrean jarriko da.
‘Hausturak/Fracturas/Fractures’ programak Donostiako Rafael Moneoren Iesu elizan murgiltze-esperientzia artistikoa proposatzen du. Hiru gauetan zehar, publikoak honako hauek konbinatzen dituen pieza batez gozatu ahal izango du: proiekzioak (bideo-mapping), Edorta Subijanaren eskutik; musika, J. Sassoren ‘Ciudad Pegaso’ proiektuaren sintetizadore analogikoen soinuarekin; eta dantza, Garazi Egiguren Urkolaren koreografiarekin. Ekitaldi esklusibo honek, Lebbeus Woods arkitekto erradikalaren obran oinarrituta, arkitekturaren esperientzia zabaldu eta publiko berrietara hurbildu nahi du, artearen eta teknologiaren arteko harremanean oinarritutako adierazpen-aukera berriak aztertuz. Esperientzia artistiko kolektibo honek "hausnarketarako eta utopiak ihes egiteko mekanismo gisa krisian jartzeko espazio bat sortzearen aldeko apustua egiten du. Era berean, indarkeriaren eta hausturaren egungo distopiari buruz hausnartzen du, Trumpek erabateko kontrola hartzeko mehatxuak, Elon Musken Marteren kolonizazioa edo ‘The Line’ eraikina bezalako errealitateak sustatzen baitituzte”, azaldu dute egileek.
‘Protopía’ erakusketa kolektiboa izango da Bilbon, Pablo Alberich eta Ana Retuerto arkitektoek sortua. Sortzeko, arkitekturaren, diseinuaren, filosofiaren eta artearen eremuko 16 pertsona utopiaren inguruan hausnartzera gonbidatzea proposatzen dute. Arkitekturako utopiari buruzko testu bat duen kutxa bat bidaliko diete, eta pieza bat sortzeko, kutxan berriro sartzeko eta bidaltzaileei helarazteko eskatuko zaie, erakusketarekin bat egin dezaten. "Proposamenak sorkuntza- eta eraldaketa-prozesuari balioa ematen dio, eta eragileek egindako ariketa ezberdinen baturak agerian utziko ditu diziplina desberdinen interpretazio-aniztasuna eta sortze-prozesu atipikoa eta ez lehiakorra bera", azaldu dute egileek.
Azkenik, ‘La isla utópica de Jorge Oteiza’ programa publikoa izango da, eskultoreak, arkitekto gazte talde batekin batera, 1990eko hamarkadaren erdialdean Zorrotzaurrerako proposatu zuen proiektuari buruzko hitzaldi, jarduera, tailer eta bisitekin. Erdigunea Azkuna Zentroa (Bilbo) izango da, Bienalaren kolaboratzaile gisa berriro ere bat egingo duena, eta Zorrotzaurrera bisita batzuk eta beste hitzaldi osagarri batzuk izango dira San Telmon (Donostia). "Proposamenak oso ondo lotzen ditu eskultorearen uhartea eta Utopia alegiazko uhartea, 1516an Thomas Morek (Tomás Morok) ilargi erdi handi gisa deskribatua. Oteizaren proiektu horren bidez, bere pentsamendu utopikoa inplikatuta egon zen beste proiektu batzuetan xehatzen da. Gure ustez, Tomás Morok bezala, utopiak pentsatzeko modu hoberik ez dago uharte baten lurraldean baino, eta utopiei eskainitako Bienal honek, pabiloi, erakusketa eta tailerrez gain, bere uharte propioa izan beharko luke", azaldu dute proposamenaren egileek, Jorge Oteiza Museo Fundazioak eta AHIKU elkarteak.
Mugak/ Bienalaren parte izateko azken deia
Mugak/ Bienalaren bosgarren ediziorako jardueren hirugarren eta azken deialdia martxoaren 31n irekiko da. Off Mugak/ izenpean, aldez aurreko finantziazioa duten eta ekitaldi paraleloen programan parte hartu nahi duten proiektuei zuzenduta dago, Bienala ikuspegi independenteetatik aberasteko.
