Berreraiki, berpiztu, berrasmatu
1970 Urtarrila 1
Argazkia: Mikel Blasco. 'Trantsizio dibergenteak' esku-hartzea, Tarte Arkitekturaren eskutik
Garai nahasiak bizi ditugu. Krisi ekologiko, sanitario, ekonomiko eta sozialeko garaiak. Erronka handiak dira, eta premiazko irtenbideak behar ditugu, irudimentsuak eta eraldatzaileak. Munduan nola bizi garen eta etorkizun hurbilean nola biziraungo dugun birpentsatzea premiazkoa den garaiak. Horiek hiria birpentsatzeko ere balio behar digute, baita arkitektura eta hirigintza berrituaren premian ere, egungo desberdintasun sozioespaziala eta ingurumenaren aldetik jasanezina den garapena gainditzeko.
Munduak konfiantza gehiegi izan du hazkundean, aurrera egiteko modu bakartzat hartuta, eta, hala ere, urteak dira bizitzeko modu horrek amaiera duela. Etorkizuna ezin da oinarritu orain bizi garen oinarri berberetan.
1951n, suntsipen eta ondorengo berreraikitze testuinguru batean, Martin Heidegger filosofo eta pentsalari alemaniarrak aitortu zuen, "Eraiki, bizi, pentsatu" testuan, munduan bizitzeko gaitasuna galdu dugula eta, bizitzeko gai bagara bakarrik eraiki ahal izango dugula. Bere saiakeran aipatzen du eraikitzeari dagokion antzinako aleman altuaren hitzak, hau da, ‘buan’ hitzak, ‘iraun, bizi’ esan nahi duela; eta ‘bizi’ hitzak aldi berean ‘babestu’ eta ‘zaindu’ esan nahi duela. Heideggerrek ondorioztatzen du bizitzearen funtsezko ezaugarria zaintzea dela.
Margaret Mead antropologo iparramerikarraren ustez, zaintzea izan zen gizaki gisa eboluzionatzen lagundu zigun lehen zibilizazio-zeinua. ‘Zaindu’ hitzaren jatorri etimologikoari erreparatzen badiogu, antzinako ‘coidar’ hitzetik datorrela ikusiko dugu, eta hori ‘pentsatu’ esan nahi duen latineko ‘cogitêre’ hitzetik datorrela.
Gaurkotasunera itzuliz, Marina Garcés filosofoak dio gure garaia ‘dena amaitzen da’ kontzeptuaren garaia dela: "Amaitu egiten da aurrerapena, etorkizuna promesaren, garapenaren eta hazkundearen garai gisa. Baliabideak amaitzen dira, ura, aire garbia, ekosistemak eta dibertsitatea”. Egoera horren aurrean, zientzietako eta pentsamenduko pertsona garrantzitsuek diote bizirik iraun nahi badugu, beste modu batera pentsatu behar dugula.
Gaur egun, berreraikuntzari buruzko hausnarketak eta Heideggerrek aipatzen zuen eraikitzearen, bizitzearen eta pentsatzearen arteko harremanari erantzuteko beharrak esanahia berreskuratu dute, eta beharrezkoa da egungo urgentziazko eta larrialdiko testuingurutik berrikustea. Izan ere, premiazko testuinguru horretan sortzen da sormen ausarta eta disruptiboa, planeta honetan bizirauten laguntzeko gai dena. Iraunkortasunaren, inklusibotasunaren eta ingurumenaren zaintzaren ikuspegitik bizi garen espazioen diseinua ulertzeko moduak planteatzen dituzten erakunde, enpresa, kolektibo, arkitektura-estudio eta talentu berrien beharra. Arkitektura eta diziplina-aniztasuna ulertzeko modu berriak edo eguneratuak. Praktika poliedrikoa, lankidetzakoa eta erantzukizun partekatukoa dela uste dutenena. Bertako biztanleekin batera diseinatzen den arkitektura da, bertako berezitasunak eta lekuaren nortasuna kontuan hartuta. Eraikuntzak lurraldeari eta pertsonei eragiten diela ulertzen duena. Diseinuan ausarta izanik, materialen kontsumoa murrizteko eta eskura dauden baliabideak modu jasangarrian erabiltzeko gai den arkitektura.
Aurretik dagoenaren gainean eraikitzen den arkitektura, babestu, zaindu eta harremanak uztartzen dituena. Pentsamendua aktibatzeko balio duen arkitektura. Hasim Sharkis arkitekto eta komisarioaren hitzetan, arazoei entzun eta erantzuteko beharra aipatzen duen arkitektura, munduaren arazoei bizkarra ematen dien abangoardia batetik irizpideak inposatu beharrean. Arkitektura malgua eta zalantzazko garaietako beharretara egokitzeko modukoa, errealitatea ustekabean alda daitekeela frogatu baita. Azken batean, aldaketa bizi duen arkitektura.
Bienala kultur azpiegitura irekia eta parte-hartzaile gisa
Krisi- eta aukera-testuinguru honetan, espazio bat ireki dugu arkitekturak garai-aldaketa honetan duen zeregina, jasotako egoeran duen erantzukizuna, eraldaketa-gaitasunak, jardun-eremuak, espazio-, ekonomia-, politika- eta gizarte-dimentsioak birpentsatzeko. Herritarrei eta hiri-bizitzan parte hartzen duten eragile guztiei irekitako kultura-azpiegitura gisa planteatu den Bienala izango da, maila globalean gertatzen ari diren eztabaidekin lotuko gaituzten elkarrizketak eta hausnarketak sortzeko. Mugako topagune bat, unean uneko larrialdien eta etorkizun posibleetarantz proiektatuko gaituzten proposamenen premiaren artean igarotzeko aukera emango diguna.